Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική

Του Λευτέρη Τσικανδηλάκη αρχιτέκτονα μηχανικού,

Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική αφορά στον σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων –δημόσιων και ιδιωτικών- και των κτιρίων με βάση το τοπικό κλίμα, με σκοπό την εξασφάλιση συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης, αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια και άλλες περιβαλλοντικές πηγές, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα του κλίματος.

Ο σχεδιασμός στις σύγχρονες πόλεις και οικισμούς έχει πραγματοποιηθεί με διαφορετικά κριτήρια, τόσο από αυτά του βιοκλιματικού σχεδιασμού, όσο και από αυτά της τεράστιας γνώσης αιώνων που εφαρμόζονταν πριν από τη βιομηχανοποίηση της οικοδομής, με αποτέλεσμα τις καταστροφικές συνέπειες που όλοι μας βιώνουμε καθημερινά. Παρ’ όλα αυτά, στις μέρες μας τα πράγματα σε μερικές περιπτώσεις έχουν διαφοροποιηθεί αρκετά. Οι πόλεις μπορούν και σχεδιάζονται με διαφορετικά κριτήρια, με κριτήρια που στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος και σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Πόλεις και συνοικίες σε Ευρώπη, ΗΠΑ αλλά και Μέση Ανατολή αξιοποιούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ανακυκλώνουν και πρασινίζουν τους ελεύθερους χώρους, υλοποιώντας ένα οικολογικό μοντέλο ανάπτυξης. Πόλεις χωρίς αυτοκίνητα, όπως το Φάουμπαν στη Γερμανία και την περιοχή Ουεστπάρκ στο Άμστερνταμ, περιοχές με μηδενικό CO2, όπως το Μπέντινγκτον στο Λονδίνο, πόλεις που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, όπως η Σανγκάη, πόλεις στην Καλιφόρνια, το Τρέζουρ Άïλαντ στο Σαν Φρανσίσκο, το Μάσνταρ στο Αμπου Ντάμπι, πόλεις με πρωτοποριακή διαχείριση απορριμμάτων, όπως η Χάμαρμπι στη Σουηδία, ακόμη και η δική μας Φλώρινα με την τηλεθέρμανση.

Ωστόσο και στον υφιστάμενο πολεοδομικό ιστό μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις με βάση τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού, τόσο με μελέτες για την αντικατάσταση ή την επαναχρησιμοποίηση των κελυφών, όσο και με μία διαφορετική αντιμετώπιση του περιβάλλοντος χώρου των κτιρίων. Μπορούν να πραγματοποιηθούν αναπλάσεις κτιρίων με προσθήκες στοιχείων που στοχεύουν στην εξοικονόμηση ενέργειας και τη θερμική άνεση των χώρων. Να γίνουν παρεμβάσεις στους δρόμους, όπως αποκλειστικές πεζοδρομήσεις, μετατροπή δρόμων σε αντίστοιχους ήπιας κυκλοφορίας, διαπλατύνσεις πεζοδρομίων κτλ. Να γίνουν παρεμβάσεις στις υποδομές με τη σωστή διαχείριση των όμβριων υδάτων και των αστικών λυμάτων και την αποκομιδή των απορριμμάτων. Τέλος, να επανασχεδιαστούν οι υπαίθριοι χώροι και οι υφιστάμενοι ιδιωτικοί ακάλυπτοι, να αξιοποιηθούν τα κενά οικόπεδα και να ενοποιηθούν οι εσωτερικοί ακάλυπτοι χώροι των οικοδομικών τετραγώνων σε κοινόχρηστους, όπου αυτό είναι εφικτό.

Τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό κτιρίων παίζει και ο ενεργειακός σχεδιασμός, μία τάση που αρχικά αμφισβητήθηκε και δέχτηκε έντονη κριτική. Στις μέρες μας, όμως, όλο και περισσότεροι μελετητές, ακόμη και οι παλιοί πολέμιοι, έχουν ευαισθητοποιηθεί, αλλά και νέοι ερευνητές εξέλιξαν τη γνώση, δίνοντας ακόμη και τα κατάλληλα υπολογιστικά εργαλεία στους μελετητές, ώστε να ελέγχουν τις αποφάσεις τους από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού. Ιδιαίτερα σημαντική είναι, επίσης, η εξέλιξη της τεχνολογίας και της βιομηχανίας, προσφέροντας πλέον και τα μέσα για την κατασκευή κτιρίων "χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας". Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα εστιάζεται στο ότι δεν έχει γίνει ακόμη συνείδηση στους χρήστες των κτιρίων η νέα "ενεργειακή λογική", με αποτέλεσμα η βιοκλιματική αρχιτεκτονική να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα.

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι η "ενεργειακή λογική" είναι απλή, αρκεί να μην απορρίπτονται έτσι απλά οι βασικές αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού είτε από άγνοια, είτε από φόβο για κάτι νέο. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι το όφελος είναι μεγάλο, τόσο για τον μέσο καταναλωτή, όσο και για την εθνική οικονομία και το περιβάλλον και θα είναι συνεχές καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του κτιρίου, αλλά και το σημαντικότερο, για ολόκληρο τον πλανήτη.